گفتار درمانی یا پاتولوژی گفتار و زبان، یکی از بخش های توانبخشی است. گفتار درمانی هدف آن پرداختن به اختلالات مربوط به گفتار است. گفتار و زبان همانطور که می دانید یک بخش مهم برای برقراری ارتباط با دیگران است. همانطور که از نام پیداست، در گفتار درمانی، گفتار مورد درمان قرار می گیرد.
گفتاردرمانگر کیست و چه کاری انجام میدهد؟
گفتاردرمانگر و یا آسیب شناس گفتار و زبان که در گذشته در رشته علوم تجربی دیپلم گرفته است، پس از کنکور وارد رشته گفتاردرمانی در دانشکده‌های علوم پزشکی شده است و مدرک کارشناسی و یا بالاتر را اخذ کرده است. گفتاردرمانگران عضو سازمان نظام پزشکی کشور می‌باشند و شما با جستجو در سامانه نظام پزشکی میتوانید اقدام به احراز هویت درمانگر خود بنمایید.
- کدام اختلالات توسط گفتاردرمانگران ارزیابی می شود؟
گفتاردرمانگران اقدام به ارزیابی، تشخیص و درمان اختلالات زیر می‌نمایند:
- اختلالات گفتاری
انسانها قادرند به منظور برقراری ارتباط و هنگام صحبت کردن، صداهای گفتاری (به عنوان مثال صداهای زبان فارسی) را کنار یکدیگر قرار دهند و آنها را تلفظ (تولید) کنند. این روند ممکن است تحت تاثیر اختلالات آواشناختی، واجشناختی، آپراکسی و یا دیزآرتری تحت تاثیر قرار گیرد.
- اختلالات زبانی
ما قادر هستیم آنچه را که میشنویم و یا می‌خوانیم را درک کنیم و یا ایده و افکار خود را در قالب کلمات و جملات بیان کنیم. این توانایی ممکن است در کودکی تحت تاثیر اختلال رشدی قرار گیرد و یا در بزرگسالی به دنبال آفازی که میتواند ناشی از سکته مغزی یا ضربه به سر باشد.
- اختلالات ارتباطی_اجتماعی
ما آموخته ایم که در زمانها و مکانهای مختلف با انسان های مختلف به طور متفاوت صحبت و تعامل کنیم. نحوه تعامل و معاشرت ما با یک استاد دانشگاه در محیط دانشکده متفاوت از تعامل ما با یک دوست صمیمی در یک مهمانی است. هم چنین می دانیم چه زمان هایی برای صحبت کردن مناسب هست و چه زمان هایی باید شنونده بود. نحوه شروع و اتمام مکالمه را نیز در طی تعاملات اجتماعی اموخته ایم. این توانایی در اختلالات کاربردشناسی تحت تاثیر قرار می‌گیرد.
- اختلالات روانی گفتار
لکنت واژه ای آشنا برای اکثر انسان هاست. هر گاه گفتار تحت تاثیر فشار، تقلا، تکرار و یا کشیدن صداها و مکث های طولانی قرار گیرد یعنی فرد دارای لکنت است.
- اختلالات صدا (ویس)
حنجره و تارآواها به کمک ما می آیند تا صدای ما به راحتی شنیده شود، ما قادریم صدای خود را زیر یا بم کنیم، نجواگونه حرف بزنیم و یا حتی در سر و صدای محیطی، صدای خود را به گوش دیگران برسانیم. ممکن است این قابلیت بر اثر بروز ندول یا پلیپ در تارآواها، ضربه به حنجره و یا استفاده نادرست و بیش از حد از صدا تحت تاثیر قرار گیرد.
- اختلالات بلع
توانایی مکیدن، جویدن و بلعیدن جامدات و مایعات بدون پریدن در گلو و یا نفوذ به ریه از امور حیاتی برای رشد و بقای انسان هاست که در صورت بروز مشکل در این حیطه به آن دیسفاژیا گفته می شود
با رشد گفتار کودکت آشنا شو!
رشد گفتار کودک در سنین مختلف متفاوت است که در ادامه به توضیح آن می پردازیم:
بدو تولد تا یکسالگی
ابتدا چند نکته مهم را به خطر بسپارید:
- کودکان مدت‌ها قبل از بیان اولین کلمات ارتباط با والدین را آغاز می‌کنند. بنابراین نسبت به گریه کردن، صداسازی‌ها، نگاه کردن،
خندیدن و حرکات دست و صورت کودک خود هشیار باشید.
- با دانستن روند رشد طبیعی گفتار و زبان، انتظارات خود را مطابق با سطح رشدی کودک تنظیم کنید.
- کودکان طبیعتا با یکدیگر متفاوت و منحصر به فرد هستند اما روند رشد گفتار و زبان در کودکان یکسان است و تفاوت کودکان با یکدیگر در این بازه رشدی، نهایتا سه ماه است و تفاوت‌هایی بیش از این احتیاج به بررسی دارد.
- به خاطر داشته باشید که انسانها چند بعدی هستند! بنابراین علاوه بر مطالعه درباره سطح رشد گفتاری درباره سایر مسائل کودکان مانند رشد حرکتی، رشد عاطفی، رشد جسمی و تغذیه و رشد شناختی و بازی نیز مطالعه داشته باشید! نمی‌توان فقط اصرار داشت که کودک خوب حرف بزند اما کودک تایم بازی مناسبی نداشته باشد و یا هر روز جو خانه متشنج باشد!
- ما از گفتار و زبان به اهداف متفاوتی بهره می‌بریم: بیان نیازهای اولیه، درخواست کمک، دادن و گرفتن اطلاعات، اعتراض کردن، تایید کردن، پرسیدن، مقایسه کردن، پرسش، بحث و گفتگو، تفکر! بنابراین حرف زدن کودکان امری حیاتی برای تعامل با دیگران، معاشرت و موفقیت در امور تحصیلی است.
- تصمیم گیری نهایی در مورد روند رشد گفتار و زبان در کودکان فقط مربوط به گفتاردرمانگر است که در صورت مراجعه والدین پس از ارزیابی مشخص می‌گردد. چانچه در این خصوص نگرانی دارید لطفا به گفتاردرمانگر مراجعه نمایید و از سرچ های طولانی در اینترنت و رسیدن به پاسخ از این طریق خودداری نمایید.
- مطلب ذیل برای اشنایی خانواده‌ها با روند گفتار و زبان است و دانستن این مطلب برای تشخیص اختلال نیست.
بدو تولد تا سه ماهگی
مهارت شنیداری و درکی:
با شنیدن صداهای بلند واکنش نشان میدهد.
صدای مادرش را می‌شناسد و با شنیدن صدای او آرام میشود.
موقعی که با کودک صحبت کنید آرام میشود.
مهارت بیانی:
آواسازی را آغاز میکند.
گریه‌ها برای نیازهای متفاوت تغییر میکند.
چهار تا شش ماهگی
چشم‌هایش را در جهت صدا حرکت میدهد.
به تغییرات آهنگ صدای شما واکنش نشان میدهد.
به اسباب بازیهای صدادار علاقه دارد.
به موزیک توجه میکند.
مهارت بیانی:
صداسازی خوشایند و لذت بخش در هنگام بازی یا تنهایی دارد.
صداسازی‌هایی نظیر /با/دا/می/ دارد.
هنگام خوشحالی یا ناراحتی صداسازی میکند.
واکه /آ/ را بیان می کند
هفت ماه تا یکسالگی
جهت منبع صداسازی را به درستی تشخیص میدهد.
نسبت به نام خود واکنش نشان میدهد.
به درخواست های ساده واکنش نشان میدهد
کلمات آشنا را تشخیص میدهد نظیر لیوان. کفش. نان و…
بازی کردن با شما را آغاز میکند. نظیر دالی بازی و …..
هنگامی که با او صحبت میشود گوش میدهد( به مدت کوتاه توجه میکند)
مهارت بیانی:
صداسازی ها متوالی میشود. نظیر بابابابا…می می…
برای جلب توجه از حرکات دست یا بدن یا صداسازی استفاده میکند
از ژست هایی مانند بابای(حرکت دست) نه(حرکت سر) بالا(حرکت دست) استفاده میکند
در محدوده یکسالگی از یک تا سه کلمه استفاده میکند.
اغلب تنها از اسامی استفاده میکند
راهکارهای مناسب (پیش از یکسالگی) جهت ارتقا رشد گفتار:
- نسبت به سلامت شنیداری کودک خود حساس باشید (عدم واکنش کودک به صداهای محیطی و یا گفتاری، عفونت‌های مکرر و یا تجمع مایع در گوش در اثر سرماخوردگی های مکرر)
- پاسخ گویی سریع نسبت به نیازهای کودک داشته باشید.
- در برابر گریه، نگاه، لبخند و صداسازی او پاسخگو باشید و به او توجه کنید.
- از صداسازی و حرکات دست و صورت و چهره او تقلید کنید.
- حرکات معنی دار را به او بیاموزید: مانند بای بای کردن، علامت دادن با دست به معنی نه، بوس فرستادن و …
- به آنچه که نگاه میکند توجه کنید و نام آن شی یا فرد یا حرکت را برای کودکتان بیان کنید.
- صدای حیوانات را برای کودک خود تقلید کنید.
- هنگام انجام کارهایتان صحبت کنید و یا اتفاقات را بیان کنید. بابا اومد. آب بیارم . اب بخور و…
- تصاویر آشنا را در کتاب ها به کودک نشان دهید و نام آنها را بیان کنید.
- با کودک خود دالی بازی کنید و بازی های ساده ای مانند لی لی حوضک، اتل متل توتوله…
- برای کودک خود شعرهای کوتاه بخوانید و با ریتم بدنتان را حرکت دهید.
- با اهنگی خوشایند و گفتار کشیده و واضح با کودک خود صحبت کنید.
- از تکرار کردن خسته نشوید!
چه طور از روند رشد گفتار و زبان کودکم اطمینان پیدا کنم؟
همان طور که شما برای اندازه گیری قد و وزن کودک خود به متخصص اطفال مراجعه می نمایید
میتوانید از متخصص اطفال جهت ارزیابی مهارت های کودک خود مانند رشد حرکتی و گفتاری وقت بگیرید.
میتوانید چک لیست های رشدی مانند ASQ را از اینترنت دانلود نمایید و آنها را پس پاسخ دهی نزد متخصص اطفال برده و با ایشان مشورت کنید.
میتوانید جهت ارزیابی روند رشد گفتار و زبان کودک خود مستقیما به گفتاردرمانگر مراجعه نمایید.
در زمینه رشد گفتار و زبان و معیارهای مناسب در هر سن مطالعه کنید.
نکات کلیدی گفتار درمانی :
- اگر متوجه تاخیر کودک خود شدید زمان را به تعویق نیندازید.
- توصیه هایی مانند “خودش خوب میشود” ، ” هنوز کوچک است” یعنی اقدام بدون بررسی و بدون دلیل محکم و هدر رفتن زمان.
- گفتار درمانی در سنین پایین عموما در غالب بازی انجام میشود، پس عموما کودک لحظات خوشایندی را تجربه خواهد کرد. از مراجعه به گفتاردرمانی نهراسید!
- با جستجو و بررسی سوابق افراد، گفتاردرمانگر متناسب با اختلال کودکتان را پیدا کنید.
- تشخیص نهایی برای شروع و زمان درمان اختلالات گفتاری و یا تاخیر گفتاری به عهده گفتاردرمانگر است و نه هیچ متخصص دیگری.
- آشنایی با جلسات گفتاردرمانی
- شما برای بهره‌مندی از جلسات گفتاردرمانی میتوانید به مراکز بهزیستی، مراکز مشاوره اموزش و پرورش، بیمارستان ها و کلینیک های خصوصی و یا دولتی توانبخشی مراجعه نمایید.
- گفتار درمانی به طور معمول در بازه های زمانی چهل و پنج دقیقه‌ای طراحی میشود.
- پس از تماس با مرکز مورد نظر وقتی برای شما در نظر گرفته میشود که باید راس ساعت به مرکز مراجعه نمایید.
- اصولا تایم اعلام شده دقیقا با برگزاری جلسات همخوانی دارد، پس راس ساعت حاضر باشید.
- گفتاردرمانگر که دارای مدرک تحصیلی کارشناسی و یا بالاتر از دانشگاه های علوم پزشکی است، کودک شما را در اولین جلسه ارزیابی خواهد کرد.
- ارزیابی گفتاردرمانگر با استفاده از ازمون های رسمی و غیر رسمی، مشاهده و مصاحبه با والدین خواهد بود.
- فرایند ارزیابی نیازمند برقراری ارتباط کودک و درمانگر و جمع اوری داده ها و صحت سنجی آنهاست، لطفا برای اعلام نتیجه ارزیابی صبوری کنید
- حضور والدین در جلسه امتیاز خوبی برای درمان است، با حضور در جلسه شانس بهبودی را افزایش دهید.
- سوالات خود را از قبل اماده کنید و در جلسه از درمانگر بپرسید.
- درمانگر ممکن است بنا به شرایط کودک از رویکرد درمانگر محور و یا کودک محور و یا تلفیقی از انان استفاده نماید.
- معمولا تایم پایانی جلسات ( زمانی بین ده دقیقه تا یک ربع) به پرسش و پاسخ با والدین و مشاوره با انان اختصاص داده میشود.
- به تایم جلسات درمانی متعهد باشید و در زمان مناسب جلسه را ترک نمایید.